As maiores obras de arte creadas desde o odio e a bancarrota.
Xestor Xestor A historia da produción cultural das últimas décadas demóstranos que é perfectamente posible crear (algo que vala a pena) por razóns moito máis terreais, prosaicas e mesmo mesquiñas. Xa o dicía o crítico musical Greil Marcus nun artigo de Village Voice de mediados do setenta: “Algunhas das cancións máis fermosas que escoitei escribíronse por interese, por resentimento ou por despeito”. E o mesmo podería dicirse dalgúns dos mellores libros e das mellores películas.
Leonard Cohen referiuse nalgunha ocasión a Dear Heather (2004) como o primeiro dos seus discos “póstumos”. O anterior, Ten new songs (2001), fora concibido como o último da súa carreira. Cohen pensaba dedicar os seus últimos anos á meditación transcendental no mosteiro budista de Mount Baldy, nas montañas de San Gabriel, preto de Los Ángeles. Un proxecto frustrado: tivo que renunciar ao seu retiro espiritual cando a súa filla Lorca confirmoulle que fora estafada polo seu representante e amiga íntima, Kelley Lynch, que levaba anos subtraendo diñeiro das contas correntes do artista até chegar a unha cantidade próxima ao cinco millóns de dólares. Cando Cohen se presentou no estudo cheirando aínda a sándalo, pero disposto a gravar un novo álbum co que volver facer caixa, o seu baixista e home de confianza, Roscoe Beck, preguntoulle: “Volviches ao negocio porque estás arruinado?”. “Digamos que esa é unha das principais razóns”, respondeulle o músico e poeta de Montreal, que hoxe segue en activo (e litigando contra a muller que lle arruinou) aos seus 80 anos.
Marvin Gaye tamén tivo que renunciar ao seu proxecto de xubilarse (no seu caso, de maneira un tanto prematura) debido a problemas económicos sobrevindos. Dous divorcios e unha adicción ás drogas cruzáronse no seu camiño. En 1977, aos 38 anos, custoulle preto dun millón de dólares divorciarse da súa primeira esposa, Anna Gordy, irmá do seu xefe, o produtor e fundador de Tamla Motown, Berry Gordy. Ese desastre financeiro foi a principal razón pola que accedeu a gravar Here, my dear. Xusto é recoñecerlle que soubo facer da necesidade virtude: as cancións exsudan virulencia e xenuíno rancor, porque se nutren do resentimento acumulado en dez anos de matrimonio e case cinco de crúa batalla xudicial. A propia Anna Gordy, que se embolsou parte dos royalties de Here, my dear, declararía anos despois: “Co tempo, acabei apreciando todos os álbums de Marvin, pero teño que recoñecer que este segue sendo o que menos me gusta”. Xa en 1981, un Marvin Gaye de novo ao bordo da ruína, recentemente divorciado de Janis Hunter e con tendencias depresivas e paranoicas acrecentadas polo consumo de cocaína, aceptou gravar outro álbum, In our lifetime, talvez o menos inspirado da súa carreira. Segundo o home que tratou de facerlle de fada madriña nos seus últimos anos, o dj e produtor belga Freddy Cousaert, “ese disco existe porque Marvin necesitaba o diñeiro, non hai moito máis que dicir”.
Trece anos máis tarde, outro grande da música negra, Prince, extraviou a súa até entón rutilante carreira discográfica nun intento de librarse canto antes dos seus lazos contractuais con Warner Bros. Catro discos publicados en apenas ano e medio, entre 1994 e 1996, todos eles fracasos artísticos e comerciais, para un artista que por entón insistía en presentarse en público como O Escravo e que pronto recuperaría a liberdade, pero xa non a inspiración. Segundo o crítico musical Robert Christgau, “nalgún momento do seu longo pulso contractual con Warner, Prince perdeu a paixón por crear música que estivese en contacto coa súa personalidade e as súas emocións, e ese é o problema que arrastra desde entón”.
No caso de Axl Rose, a principal motivación para editar Chinese democracy, considerado un dos máis hilarantes fracasos da historia do rock, foi, segundo Mike Clink, un dos produtores que traballaron no álbum, “a súa inseguridade patolóxica sazonada con periódicos ataques de megalomanía”. Axl dedicou 14 anos a un esforzo desordenado e descontinuo, inspirado, segundo dixo el mesmo, nos ensinos do Dalai Lama. Involucrou a até oito guitarras solistas diferentes, acabou coa paciencia de Dave Navarro, Brian May e mesmo Shaquille O'Neal e converteuse no bufón da prensa musical, que levaba publicando falsas críticas do suposto disco desde 2002, seis anos antes de que a criatura acabase vendo a luz. Consumado o despropósito, sucedéronse veredictos tan contundentes como o de Dexter Holland, cantante de The Offspring: “Ao final, non había cancións. Nunca as houbo. Axl é un lacazán sen talento que tratou de demostrarlle ao mundo que era capaz de facer un disco en por si. E a verdade é que non o era”.
Por último, o do rapeiro Eminem é un caso mesmo máis esaxerado: arremeteu contra a súa nai, contra a súa ex-parella e nai da súa filla e contra practicamente calquera estrela do universo pop que se cruzou no seu camiño cara ao número un das listas. Desde Britney Spears até Mariah Carey, pasando por Michael Jackson ou Iggy Azalea.